Baknoty Polskie w XX wieku - Rys Historii

Witam dzisiaj na blogu Chciałbym Nakreślić rys historyczny Banknotów w Polsce w XX wieku. Chciałem podziękować Jednej Osobie bez której nie mogło by Być tego wpisu, Panie Mirku dziękuję za pomoc i zapraszam do śledzenia tego Bloga.

 

 Banknoty z czasów II wojny światowej

 

 Banknoty Getta w Łodzi
Na terenie miasta Łodzi wcielonego do Rzeszy w 1939 roku władze niemieckie utworzyły wiele obozów i więzień oraz getto dla ludności żydowskiej. Getto posiadało własny zarząd - Judenrat, na którego czele stał Mordechaj Chajm Rumkowski jako "starszy Żydów" (Aelteste der Juden). Rumkowski stworzył administrację getta, policję, szkoły, pocztę, usługi rzemieślnicze i własne pieniądze. Zorganizowane było podobnie jak getto w Teresinie (Czechy). Pieniądze dla getta zaprojektowali łódzcy graficy Ignacy Gutman i Pinkus Szwarc. Po zatwierdzeniu projektów przez niemiecki zarząd getta, Szwarc niezwłocznie przystąpił do wykonania giloszy i przygotowania do druku w drukarni S. Manitiusa. Zaprojektował także monety o nominałach 5 i 10 marek. Getta w Warszawie i Białymstoku starały się również o zezwolenie na emisję własnych pieniędzy, lecz nie otrzymały na to zgody władz niemieckich.
Pieniądze getta łódzkiego wydrukowano jako tzw. pokwitowania markowe (Quittung uber), potocznie nazywanymi przez ludność żydowską "chaimkami" lub "rumkami", od nazwiska szefa starszyzny, którego podpis umieszczony był na tych banknotach. Pieniądze weszły do obiegu 9 lipca 1940r. i od tego dnia wolno było posługiwać się w getcie tylko tymi "pokwitowaniami", za posiadanie innej waluty groziła śmierć. Tak drastyczne sankcje zmuszały Żydów do wymieniania dobrej waluty na pieniądze getta, tym samym dostarczając Niemcom poważnych sum w dewizach i walucie niemieckiej. 

Banknoty GG

W ciągu swej działalności Bank Emisyjny w Polsce wprowadził do obiegu dwie emisje okupacyjnych złotówek. Pierwszą emisję z datą 1 marca 1940 r. w odcinkach: 1, 2, 5, 10, 20, 50, 100 i 500 złotych oraz drugą emisję z datą 1 sierpnia 1941 w odcinkach: 1, 2, 5, 50 i 100 złotych. Banknoty projektował Leonard Sowińki wykorzystując przedwojenne wzory banknotów i przerabiając je na banknoty okupacyjne. Sowiński wykonał także kilka projektów, które graficznie odbiegały od banknotów międzywojennych, nie uzyskały one jednak akceptacji niemieckich władz okupacyjnych. Ze względów politycznych Niemcom zależało na utrzymaniu optycznego podobieństwa banknotów okupacyjnych z banknotami międzywojennymi, aby sugerowały charakter ciągłości państwa, jedynie banknot 500 złotowy ma grafikę całkowicie odmienną. Banknoty pierwszej emisji 1940 roku drukowano w Wiedniu. Pierwotnie druku miała dokonać państwowa drukarnia Rzeszy (Reichdruckerei) w Berlinie, lecz ze względu na dużą ilość innych zleceń nie była w stanie wykonać druku banknotów w określonym terminie. Druk zlecono drukarni wiedeńskiej. Charakter druku, wykonanie giloszy, jak i użytych czcionek do numeracji banknotów, wskazuje na drukarnię Giesecke & Devrient w Wiedniu, filię Typographisches Institut Giesecke & Devrient w Lipsku. Tego typu czcionek używała drukarnia w Lipsku i jej filia wiedeńska do numeracji wszystkich drukowanych przez siebie banknotów. Prawdopodobnie drukarnia państwowa (Staatsdruckerei) w Wiedniu jako podwykonawcę wynajęła firmę Giesecke & Devrient.
Drugą emisję z 1 sierpnia 1941 r. drukowano już w Generalnej Guberni - niskie nominały w Zakładach Graficznych Banku Emisyjnego w Krakowie, wyższe w drukarni Staatsdruckerei und Munze (zmieniono nazwę PWPW S. A.) w Warszawie, a po zniszczeniu drukarni w czasie powstania warszawskiego druk przeniesiono do Krakowa. Serie końcowe 10 zł z 1940 r. (Ser. L., Ser. M., Ser. N.) drukowano w Wiedniu. Banknoty okupacyjne pospolicie nazywano "młynarkami" od nazwiska prezydenta Banku Emisyjnego, Feliksa Młynarskiego, którego podpis widnieje na banknotach.

Po wybuchu II wojny Światowej w 1939 Polacy zaczęli  Drukowanie Banknotów na Emigracji gdzie utworzył się rząd.

 

 Banknoty banku na Emigracji
 

Bank Polski już w 1939 roku w Paryżu podjął przygotowania do emisji nowych banknotów powojennych. Nikt jeszcze wtedy nie przypuszczał, że wojna potrwa tak długo. W celu zachowania ciągłości Banku Polskiego, banknoty były antydatowane, a jako datę emisji podano Warszawa dnia 15 sierpnia 1939 r. Projekty zlecono takim artystom francuskim jak: Edmond Dulac, Edouard Meronti i Clement Serveau, z zaleceniem, aby na banknotach znalazły się krajobrazy polskie, a postacie które będę na nich umieszczone, były w polskich strojach ludowych. Artyści francuscy, aby sprostać zamówieniu w utrzymaniu charakteru "polskości" banknotów, przy ich opracowywaniu korzystali z Glogerowskiej Encyklopedii i albumu Cuda Polski. Jednak nie wszystkie banknoty spełniły oczekiwania zamawiających, np.: postać na banknocie stuzłotowym przypomina raczej piwosza bawarskiego niż Mazura, a godło Rzeczypospolitej o zmienionym rysunku (50, 100 i 500 zł) zostało potraktowane jako dodatkowa grafika banknotów.
Banknoty wydrukowano w Anglii. Nominały 1, 2 i 5 zł pochodziły z firmy Bradbury, Wilkinson & Co. Ltd., New Malden, w hrabstwie Surrey. Większe nominały 10, 20, 50, 100 i 500 zł powstały w firmie Thomas De La Rue & Co. Ltd., Londyn. Ryty banknotów wykonał przedwojenny rytownik PWPW S. A. Włodzimierz Vacek. Nad całością druku czuwał przedwojenny dyrektor techniczny PWPW S. A. Karol Chybiński. Emisję banknotów emigracyjnych uzupełniono nominałami 20 i 50 złotych z datą emisji 20 sierpnia 1939 r. wydrukowanymi w firmie American Bank Note Company w Stanach Zjednoczonych. Banknoty te posiadały zabezpieczenia przed ich fałszowaniem w postaci fosforyzujących konfetti, które po raz pierwszy zastosowano w polskich banknotach. Wszystkich pieniędzy papierowych wydrukowano na łączną kwotę ponad 7 miliardów złotych.
W 1947 roku gotowe banknoty przywieziono do Polski. Ze względu na niewłaściwą ówcześnie nazwę banku i niewłaściwe podpisy nie weszły one jednak do obiegu. Rozważano możliwość wykonania uaktualniających nadruków, lecz władze PRL nie zgodziły się na taką zmianę, tłumacząc to wysokimi kosztami tej operacji. Ostatecznie prawie cały nakład poszedł na przemiał w 1951 roku. Przemiału dokonała papiernia w Miłkowie koło Karpacza. Dla celów archiwalnych i kolekcjonerskich pozostawiono jedynie po 1000 sztuk banknotów obiegowych i 1000 sztuk wzorów.

W  drugiej  połowie lat 40-stych Kiedy Polska  odzyskała "Wolność" pojawiły się Banknoty które nabierały Wartości. I zaczęła się era Komunizmu.  Który Miał swoje  wady i zalety.

Banknoty PRL

 Lata40

Dekretem z 15 stycznia 1945 r. powołany został Narodowy Bank Polski. Pierwszym banknotem NBP było 1000 zł z datą 1945 r. wprowadzone do obiegu 1 września 1945 r. wyprodukowane w Łodzi. Banknoty wykonane w ZSRR były łatwe do podrobienia, dlatego NBP w 1946 r. wprowadzał nowe wzory banknotów.
Seria z 1946 r. również pozostawiała wiele do życzenia w kwestii bezpieczeństwa, dlatego w roku 1947 wyszła kolejna seria banknotów o nominałach 20, 100, 500 i 1000 zł.

Lata 60

W 1950 r. ustawą z dnia 28 października przeprowadzono denominację. Emisja miała miejsce z soboty na niedzielę 30 października 1950 r. Wymieniać stare banknoty na nowe można było niespełna 2 tygodnie (do 8 listopada 1950), po których banknoty z lat 1944 - 1947 stawały się bezwartościowe. Denominacja ta miała charakter nieekwiwalentny. Banknoty z lat 1944-1947 wymieniano na nową emisję z 1 lipca 1948 w stosunku 100 do 1. Pieniądze ulokowane w bankach wymieniano 100 do 3. 

 

 Lata 80

W 1975 r. rozpoczęła się emisja nowych wzorów banknotów z serii "Wielcy Polacy". Wraz z pogarszającą się sytuacją gospodarczą i postępującą inflacją sukcesywnie wprowadzano nowe, coraz większe nominały. Po wprowadzeniu stanu wojennego w emisji z 1982 r. wprowadzono banknoty 10 i 20 złotowe zastępujące bilon.